Bülten Kıstas

Macaristan’daki şap salgını, biyolojik saldırı endişelerini gündeme taşıdı. Peki şap salgını nedir? Şap salgını nasıl kontrol altına alınır? Şap salgını belirtileri nedir? Şap salgını nasıl tedavi edilir? Türkiye’de şap salgını görülür mü? İşte detaylar…

Macaristan’da yaşanan şap salgını, çiftlik hayvanlarını tehdit ederken, salgının arkasında kasıtlı bir biyolojik saldırı olabileceği iddiaları uluslararası kuruluşların dikkatini çekiyor. Şap hastalığı, özellikle sığır, koyun ve domuz gibi geviş getiren hayvanlarda ölümcül sonuçlara yol açabilen bulaşıcı bir viral enfeksiyon. Peki, şap salgının bir tedavi yolu var mı?

Şap salgını nedir?
Şap hastalığı (FMD), hayvanların ağız, dil, tırnak ve meme bölgelerinde şiddetli yaralara neden olan, yüksek ateş ve ölüm riski taşıyan bir viral hastalık. İnsanlara bulaşması nadir olsa da, tarım ekonomisini çökertme potansiyeliyle küresel bir tehdit olarak kabul ediliyor.

Şap salgını belirtileri nelerdir?
Enfekte hayvanlarda yüksek ateş (40-41°C), ağız içinde ve tırnak çevresinde kabarcıklar, aşırı salya üretimi, topallık ve süt veriminde ani düşüş gözlemleniyor. İnsanlarda ise hafif ateş ve halsizlik dışında ciddi bir etki görülmüyor.

Şap salgını nasıl yayılır?
Virüs, enfekte hayvanların direkt teması, hava yoluyla rüzgârdan etkilenen 60 km’lik bir alana yayılması, kontamine yem, su veya ekipmanlar aracılığıyla bulaşıyor. Ayrıca kuşlar ve kemirgenler de virüsü taşıyabiliyor.

Şap salgını tedavisi var mı?
Hastalığın bilinen bir tedavisi bulunmuyor. Salgın kontrolü için enfekte hayvanlar karantinaya alınıyor, itlaf ediliyor ve bölgedeki tüm çiftliklerde sıkı dezenfeksiyon uygulanıyor. Aşılama, riskli bölgelerde en yaygın korunma yöntemi olarak öne çıkıyor.

Macaristan’daki salgın ve biyolojik saldırı şüpheleri
Macaristan Debrecen bölgesinde başlayan salgında 500’den fazla hayvan itlaf edildi. Uzmanlar, virüsün endemik olmadığı bir bölgede aniden ortaya çıkmasını “şüpheli” bularak, biyolojik saldırı ihtimaline dikkat çekti. Avrupa Birliği (AB)  ve Dünya Hayvan Sağlığı Örgütü (OIE), bölgede incelemelerini sürdürüyor.

Türkiye’de şap salgını görülür mü?

Türkiye, şap hastalığının endemik olduğu ülkelerden biri ve özellikle hayvancılık bölgelerinde periyodik salgınlar yaşanıyor. 2023’te Diyarbakır, Kırıkkale ve Van gibi illerde vakalar bildirildi. Salgınların temel nedeni, kontrolsüz hayvan ithalatı, kaçak ticaret ve yoğun hayvan hareketliliği. Virüsün yayılmasını önlemek için aşılama, karantina ve itlaf gibi önlemler alınıyor. Ekonomik etkileri (üretim kaybı, ihracat kısıtlamaları) ciddi olsa da, insanlara bulaşma riski oldukça düşük. Çözüm için yerel aşı üretimi, sıkı karantina ve çiftçi eğitimi kritik önem taşıyor.

Macaristan’daki şap salgınının Türkiye’ye etkileri
Macaristan’da yaşanan şap salgını, Türkiye’yi doğrudan hasta eden bir tehdit olmasa da dolaylı yollarla ekonomik, ticari ve sosyal açıdan etkileyebilir. İlk olarak, Avrupa Birliği’nin (AB) Macaristan’dan hayvansal ürün ithalatını durdurması, Türkiye’nin AB ile ticaretinde ek denetimler veya kısıtlamalar getirebilir. Bu durum, özellikle et ve süt ürünleri ihracatında zorluklara yol açabilir. Ayrıca, Avrupa’da artan et ve süt fiyatları, Türkiye’nin ithalat maliyetlerini yükseltebilir ve Orta Doğu pazarlarındaki rekabet gücünü zayıflatabilir.

Türkiye, virüsün sınırlara sıçramasını engellemek için sıkı önlemler almak zorunda kalabilir. Macaristan’dan gelen hayvan nakliyatlarında karantina süreleri uzatılabilir, sınır kontrolleri artırılabilir. Bunun yanında, salgın nedeniyle Türkiye’deki aşılama çalışmaları hız kazanabilir. Örneğin, Ankara’daki Şap Enstitüsü gibi yerel kurumların aşı üretim kapasitesi genişletilebilir. Ancak bu önlemler, devlet bütçesine ek maliyetler getirecektir.

En büyük risklerden biri, kaçak hayvan ticareti veya kontrolsüz nakliyelerle virüsün Türkiye’ye taşınma ihtimali. Özellikle Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu gibi hayvancılığın yoğun olduğu bölgelerde yeni salgınlar patlak verirse, binlerce hayvanın itlaf edilmesi gerekebilir. Bu da küçük çiftçilerin iflasına, et ve süt fiyatlarının ani artışına neden olabilir. Ayrıca, ihracatın durması Türkiye’nin döviz gelirlerini düşürebilir. Macaristan’daki salgın Türkiye’yi küresel tedarik zincirindeki dalgalanmalar, artan maliyetler ve olası virüs taşınma riski ile dolaylı olarak etkileyebilir. Türkiye’nin bu süreçte sınır güvenliğini sıkı tutması, çiftçileri bilinçlendirmesi ve yerel aşı üretimine yatırım yapması hayati önem taşıyor.

Şap salgını, hem hayvan sağlığı hem de küresel gıda tedarik zinciri için büyük risk oluşturuyor. Macaristan’daki iddialar kanıtlanmasa da, benzer salgınların önlenmesi için erken bildirim ve uluslararası iş birliği hayati önem taşıyor.