Bülten Kıstas

Video Yardımcı Hakem (VAR-Video Assistant Referee), futbol müsabakaların da hakem kararlarının doğruluğunu artırmak amacıyla kullanılır. İlk olarak 2018 FIFA Dünya Kupası’nda resmen kullanılmaya başlandı. VAR, birçok futbol liginde ve uluslararası karşılaşmalarda etkili ama beraberinde tartışmaları kararları gündeme getiren uygulama haline geldi.

VAR’ın Amacı:

Hataları minimalize etmek: VAR, hakemlerin karşılaşma esnasında görüş açısında olmadığı pozisyonlarda kullanılır.

Teknoloji destekli futbol: Hızlı gerçekleşen gri pozisyonlarda doğru karara ulaşmayı kolaylaştırır.

VAR Nasıl Çalışır?

VAR sistemi, merkezi kontrol odasındaki hakemler tarafından yönetilir. VAR hakemi, sahadaki hakemlerle sürekli iletişim halindedir ve belirli pozisyonlar için görüntüleri inceleyip sahadaki hakeme bilgi verir.

VAR sistemi dört ana durumda kullanılır:

Gol ve ofsayt kararları: Golün geçerli olup olmadığı incelenir. Gol öncesinde faul, ofsayt olup olmadığını kontrol eder.

Penaltı Kararları: Penaltı verilmesi gereken ya da yanlış verilen pozisyonları değerlendirmek için kullanılır.

Kırmızı Kart Kararları: Oyuncuların kırmızı kartla cezalandırılmasını gerektiren durumları incelemek için VAR devreye girer.

Yanlış Kart Gösterilmesi: Hakem yanlış oyuncuya sarı veya kırmızı kart gösterdiğinde düzeltme yapılabilir.

VAR Kullanım Süreci:

Olayın gerçekleşmesi: Sahadaki hakem bir karar verir ya dagöz ardı eder.

VAR incelemesi: Eğer VAR hakemleri şüpheli bir durum fark ederlerse, görüntüleri inceleyip sahadaki hakeme tavsiyede bulunabilirler. Hakem de pozisyonu tekrar izleyebilir.

Saha kenarında monitörden inceleme (OFR – On-FieldReview): Sahadaki hakem, pozisyonu incelemek için saha kenarındaki monitöre gidebilir.

Karar: Hakem, VAR incelemesinin ardından kararını verebilir, değiştirebilir ya da VAR hakeminin verdiği kararı onaylayabilir.

Video Yardımcı Hakem (VAR) sistemi, futbol camiasındaönemli bir yenilik olarak görülse de çeşitli eleştirilere ve tartışmalara neden oluyor. Özellikle VAR incelemelerinden sonra verilen tartışmalı kararlar, VAR teknolojisinin futbolun adaletini her zaman sağlamadığı eleştirilerini beraberinde getirdi. 

1. Oyun Temposunu Bozması

VAR, maç içinde sık sık duraklamalara neden oluyor. Özellikle hızlı akan maçlarda, kritik anlarda verilen duraklamalar oyuncuların konsantrasyonunu bozabilir ve oyunun doğal akışını olumsuz etkiledi.

Örnek: 2019 UEFA Şampiyonlar Ligi finalinde, Liverpool ile Tottenham Hotspur arasında oynanan karşılaşmada, SadioMane’nin şutunun Tottenham savunmacısı MoussaSissoko’nun eline çarpmasıyla verilen penaltı kararı tartışma yarattı. Hakem, pozisyonu VAR yardımıyla incelemeden doğrudan penaltı verdi. Maçın daha başında gelen bu karar, oyunun temposunu düşürdü ve Tottenham’ın taktik planını devirdi. VAR devreye girmediği için bu pozisyonun incelenmemesi de eleştirildi.

2. Tartışmalı Kararlar 

VAR’ın tespit ettiği görüntüler ne kadar net olursa olsun, sahada görevli hakemlerin bu görüntüleri tespit etmesi zor olabilir. Aynı pozisyonun farklı yorumlanması veya hakemin VAR incelemesinden sonra bile hatalı karar vermesi mümkün olabiliyor.

Örnek: 2021 Premier League sezonunda Liverpool ile Everton arasındaki Merseyside derbisinde Virgil van Dijk’ınEverton kalecisi Jordan Pickford tarafından ciddi şekilde sakatlanması olayında VAR’ın devreye girmemesi büyük eleştirilere neden oldu. Pozisyonda Pickford’ın net bir kırmızı kartlık faul yaptığı düşünülüyordu, ancak saha hakemleri, VAR ile inceleme sonrasında ofsayt kararı nedeniyle faulü göz ardı etti. VAR’ın zamanında devreye girmemesi halinde bu tür sakatlıklar olabileceği şüphesi akıllarda soru işaretine neden oldu.

3. İncelemelerin Uzun Sürmesi

VAR incelemeleri kritik pozisyonların incelenmesinde uzun vakit alabiliyor, bu da oyunun akışını olumsuz etkiler ve seyir zevkini düşürebilir. 

Örnek: 2020 Serie A’da Juventus ile Fiorentina arasında oynanan bir maçta, Juventus’a verilen bir penaltı kararının VAR incelemesi yaklaşık dört dakika sürdü. Maçın temposunun kesilmesine yol açan durum hem oyuncular hem de taraftarlar tarafından tepki aldı. 

4. Milimetrik Ofsayt Kararları

VAR sistemi ile ofsayt kararları daha hassas hale gelmiş olsa da, pozisyonlarda çok küçük milimetrik farklar üzerinden ofsayt kararları verilmesi, oyunun doğasına aykırı olduğu düşüncesini doğurdu. Özellikle hücum yapan takımın oyuncusunun sadece parmak ucu veya omzu ile ofsaytta kalması, tartışmalara neden oldu.

Örnek: 2020 yılında Manchester City ile Tottenham Hotspurarasında oynanan Premier League maçında, Gabriel Jesus’unattığı gol VAR incelemesi sonucu ofsayt gerekçesiyle iptal edildi. Ancak verilen ofsayt kararı, Gabriel Jesus’un sadece kolunun birkaç santimetre ileride olduğu gerekçesiyle ofsayt kararı alındı. 

5. Hatalı Kırmızı Kartlar

VAR incelemesi sonucunda hakemler yanlış kırmızı kart kararı verebilir. Bu tür durumlar, özellikle kritik maçlarda büyük tartışmalara neden oldu.

Örnek: 2019 Afrika Uluslar Kupası’nda, Nijerya ile Tunus arasında oynanan üçüncülük maçında VAR yardımıyla Tunuslu oyuncu Wahbi Khazri’ye gösterilen kırmızı kart büyük tartışmalara neden oldu. Pozisyonda Khazri’nin sert bir faul yaptığı iddia edilse de pozisyon tekrar izlendiğinde oyuncunun topa müdahale ettiği net bir şekilde görüldü. Ancak VAR incelemesi sonrasında bile kırmızı kart kararı değişmedi.